IPUINA
BI ANAIA BEHARTSUEN ISTORIOA.
Baziren behin, Iruñeko kaleetan bizitzen ziren bi anaia behartsu. Ez zuten ezer, aspaldidanik ez zuten beraien gurasoen berri eta ez zuten familiarik. Mikel anaia handiena zen eta 16 urte zituen, denda batean lan egiten zuen egoera txarretan eta bere buruzagia oso gaizki jokatzen zuen Mikelekin, baina honek hortzez eta haginez lan egiten zuen oso diru gutxi lortzeko. Anaia txikiak 13 urte besterik ez zeukan eta Aitor zeukan izena. Honek Mikel lanean ari zen bitartean kaleetan zehar diru eske joaten zen.
Aitorrek oso haur argia zenez egunero diruren bat lortzen zuen aberatsei pena ematen oso ona zelako eta egun batean emakume aberats batek bere etxera eraman zuen eta bazkari on bat prestatu zion. Aitorrek bere egoera kontatu zion eta emakumeak haur bat beraien etxean hartu nahi zuten Donostiako lagun batzuk ezagutzen omen zituen eta beraiekin eraman zuen anaia txikiari. Hauek beraien seme bat izango balitz hartu zuten eta hezkuntza on bat eman zioten. Aitorrek ez zuen denbora askotan Mikel ikusi, aitzitik urteak pasa ziren berriz elkar ikusi zuten arte. Aitor urteak pasa ahala, mutil doktore bat bihurtu zen, baina, ez zuen inoiz ahaztu bere anaia handia.
20 urte zituela bere kotxe berria hartu eta Iruñera joan zen Mikel txikia zenean lan egiten zuen dendara. Ailegatzen, denda aspaldi itxita zegoela ikusi zuen. Denda bere anaia aurkitzeko aukera bakarra zen eta bazekien nekez aurkituko zuela Mikel. Txikiak zireneko ohiko tokietara joan zen baina ez zuen inondik ikusi. Aste bete pasa izan zuen Iruñean bere anaia bilatzen, horretarako behartsu guztiei galdetu zien ea Mikel ezagutzen zuten baina berriz ere alferrik izan zen.
Askenean, goibel eta buru makur Donostiako etxera itzuli zen eta bertara iritzi bezain pronto zoragarria zen gauza bat ikusi zuen, Mikel bere anaia handia zen. Mikel Aitorri bazkaltzen eman zion emakumea ezagutu omen zuen, honi ere bazkaltzera gonbidatu zuen eta bere historia entzuterakoan anaiak zirela konturatu zen eta modu horretan informazioa lortu zuen. Oso langilea zenez, lan egiten zuen denda ixterakoan berehalaxe beste leku batean hartu zuten langile eta honetan askoz gehiago irabazten zuen, beraz, ez zitzaion denbora asko kostatu dirua biltzea Donostiara zindoan autobus baten txartela ordaintzeko.
Modu honetan bi anaiak berriz ere elkarrekin egon ziren eta ez ziren inoiz ez banandu.
Elkar ariketa 2ª
31.- Egia ote da elkarrengandik urruti dabiltzala gaur artistak eta jendea,
nor bere aldetik, inoiz ez bezala?
32.- Barka iezazkiozue elkarri oraindainoko hutsegiteak eta bizi zaitezte
Jaunaren beldur santuan, eta honela iritsiko duzue beti-beti iraungo duen
zeruko loria.
33.- Argi ttikia berriz piztu zen eta aitaren aurpegia agertu zitzaidan,
mortifikatua, desegina. Hitzik erran gabe pasatu zen ene ondotik. Horrek ere
biziki min egin zidan. Zer? Zorigaitzean, elkarri atxikiagoak izateko partez,
elkarren artean arrotz bilakatuko ote ginen?
34.- San Juan Ebanjelaria bere azkeneko urteetan Efeson bizi zen: adin
handia zuen eta bere ikasleak kataderan eramaten zuten elizara. Bere hitzaldi
edo platika guztietan ez zien hitz hauek baizik esaten: nire semetxoak, maite
izan ezazue elkar. Aspertu ziren ikasleak, beti gauza bat adituaz, eta esan
zioten: maisua, zergatik esaten digu beti gauza hau?
35.- Eguberrizaleak gara, baina zaletasuna eta jakitea, maiz gertatzen
dena, ez dabiltza elkarrekin.
36.- Hiru misiolariok elkarri agur egin bezain laster, Yuelo-ko misioari
buruz hizketan hasi ginen; misio-leku egokia da horixe.
37.- Bada, gainera, beste arazo bat, aski axolazkoa, lehengoak baino
gehiago elkarrengandik urrutiratzen gaituena.
38.- Hau honela izan eta bilatzen dira hainbeste bide lagun hurkoen
arimak hiltzeko? Ez dirudi beste gauzarik, ezpada elkar hartu dutela Luziferrek,
gizonak eta emakumeak, Jesusi hainbeste kostatu zitzaion arimako bizitza
galarazteko lagun hurko guztiei.
39.- Erregeren ondotik, Napolesko handikiak eta herria hasi ziren elkarren
lehian naximentuak antolatzen. Hain zuzen ere, Urrearo delako harekin
zebiltzan ametsetan ordukoak, baso-mendi eta artzain txistulariekin. Nola ez
zituen gogoko izango jende horrek Belengo estalpea eta artzainak?
40.- Bai, zer egingo dugu?, galdetu genion hirurok elkarri. Gaua iluna zen
eta iluntasun hark lagundurik ihes egin genezakeen beharbada eta hola gure
biziak gorde. Baina ez zitzaigun holako gogorapenik burutara etorri.
41.- Ez naiz azkenaldi honetan ikusi ditugun beste zenbait film gailenekin
berdintzen hasiko, filmak, edozein artelan bezala, gutxitan berdin daitezkeelako
elkarrekin.
42.- Begira inori eman diozun horditzeko biderik. Ikusten duzu zure auzo,
ahaide edo adiskidea on den adina edo gehiago kargatua, eta hasten zatzaizkio
berriro edateko bidea ematen, esaten diozula: «Urlia, pitxerditxo bat ardo edan
behar dugu elkarrekin». «Hitz gozoa duk hori», erantzuten dio besteak. Hasten
dira edaten eta geratzen da bata erdi ukitua, eta bestea zahagi egina.
43.- Horretaz landara, arima lanetan ere maiz laguntzen diote elkarri.
Hola, azkeneko agorrilean bi misiolariok erabaki hauxe hartu zuten […].
44.- Adiskide Berrik ez dakizkien gauzak elkarren gainka metatuko baldin
balira, mendirik altuenak ere zazpi kana eta erdiz estaliko lituzkete, uholde
handiko urek bezala.
45.- Kontrara, Nafarroa eta EAE elkarrengandik inoiz baino urrunago
izanen dira, inoiz baino preso gehiago ikusiko da kartzeletan eta inoiz baino
estratosferikoagoa gertatuko da autodeterminazioaren iragarpena.
46.- Guztion onerako izango den eran gai horiezaz elkarrekin
mintzatzeko adina etorri zaigu.
47.- Horregatik ez zaie utzi behar elkarrekiko bilera horiek egiten, zeren
hasieran ogi bedeinkatua zena, laster galduko den edo katuren batek
mutxikatuko ('mordisquear', 'roer') duen, arriskutik kentzen ez bada.
48.- Horrelako xextrak beti izan dira gure artean eta aurrerantzean ere
izango ditugu eztabaidak. Guk beti lehengo lepotik burua: buru adina aburu.
Elkarren artean beti haserre eta aurrera-atzeraka ibili gabe, guztiok batean
lanari ekitea behar beharrezko zaigu, gaur inoiz baino areago.
49.- Badira gainera asko, edozein gauza esatera eta aditzera ohituak
daudenak: hauek elkarri erantzun ohi diote edozein gauza, berenez
lotsagarriak; eta hala ere ez ohi dituzte ezertan hartu.
50.- Sodoman, Gomorran eta beste herri batzuetan hain nazkagarriak
ziren gai honetan, non gizonak emakumeekin beren buruak zikintzez
nazkaturik, elkarrekin egiten zituzten ezin aipa daitezkeen urdekeriak.
51.- Gutxi gorabehera, 55000 euskaldun garbi, gure iritziz, Iruñekoak sartu
gabe. Horiek badira, noski, 5000etik gora, baina ez diete gehienetan
ondorengoei irakasten. Nor diren eta non duten bizilekua jakin nahi genuke
padroi bat eginaz, elkarrengana biltzeko euskal jai, antzerki, bertsolari eta
elizkizunen bidez.
52.- Gerraren zentzugabekeria argi baino argiroago erakusteko egina
dirudi. Elkarren lehian ari dira ingelesak, zubigintzan batzuk eta zubia desegin
beharrean besteak.
53.- Gertatzen da honetan lepoan azkura diren bi mandorekin ikusten
dena. Saiatzen dira azkura kentzera, baina ezin iritsi dira lepora muturrarekin.
Alderatzen zaizkio elkarri: hatz egiten dio batak besteari nahi duen eran, eta
arindurik beren nekea hasten dira pozez saltoka.
54.- Egitate historikoa eta historialariak lan-hipotesi gisa jaulkitzen duena,
abiapuntuan elkarren kontra diruditen gertakariak izanik ere, azken buruan
ekartzen duten egoerak maiz ez dira elkarrengandik hain desberdinak.
55.- Horixe da Donostian sortu nahi dugun mintegiaren asmoa: elkarren
berri jakitea, elkarrekin harremanetan aritzea, nor bere lanbidekoekin lehenbizi
eta sail batekoak besteetakoekin gero.
56.- Onena izango da, jaunak, erabakitzea, emazte bakoitzak izan ditzala
bi edo hiru senar. Harriturik geratu ziren salako jaunak: elkarri begiratuta, esan
zuten: erotu zaie emakume hauei, zer gertatzen da?
57.- Horiek ere sendatuko dira, ordea, zabalagoak izaten ikasten badugu
bihotzez eta eskuz, bereizten gaituzten geurekoikeria ziztrinak baztertuz elkar
har dezagun.
58.- Bi nahiz gehiago hizkuntzaren elkarrekiko ahaidetasuna egiztatzeko
eta finkatzeko badira jokabide jakinak. Ez naiz hemen gai astun horretan
sartuko, luzaz mintzatua bainaiz arestian liburuxka batean.
59.- Eta jakina!, euskalduntasuna eta burdinbidea, hark uste bezala,
betikoz elkarren etsai izanik, burdinbideak euskalduntasuna egunen batean,
urrutira gabe, baztertu eta ezereztu behar.
BIDEOAREN AZTERKETA:
GAIA:
Gartxot filmaren sorkuntzari buruzko zergatia eta honen ezaugarrien azalpena.
EGITURA:
Hasieran eta bideo hasteko bere istorio propioa kontatzen du, nola bere aitak liburu bat eman zion hurra zela, zergatik Gartxot azaltzeko, baita ere Gartxoten inguruko beste ekitaldi batzuk azaltzaen ditu, adibidez antzerki bat eta disko bat.
Ondoren, gaiari dagokion Gartxoten kokapena azaltzen du. Baita, garai artan ze egoera sozial eta kulturala azaltzen du. Gero, Orregako guda nola garatu zen kontatzen du, XVIII.mendean.
Beste alde batetik marrazki bizidunen bidez pelikula zergatik egin den azaltzen du,zeren eta marrazki bizidunen bidez errazagoa da garai hartako egoera eta ingurunea hobeto irudikatzea.
Gartxot pelikula unibertsala den inguruko hausnarketa egiten du bideoko gizonak, eta edozein tokitan ikus daitekeela ondoriora irizten da. Baina, herrialdearen arabera hunkigarriago izan daiteke.
Beraz, esan dezakegu bi zatitan banaturik dagoela, sarrera antzeko bat zeri buruz hitz egin behar duen azaltzeko eta nola heltzen den pelikula horretaraino. Eta beste guztia pelikularen inguruko datu ezberdinak direla esan dezakegu, hasieran emandako sarrera garatzea.esan dezakegu bukaeran konklusio ezberdinak esaten direla pelikularen ondoreotaz abiatuz
Esan daiteke azkeneko gaiarekin konklusio antzeko bat egiten duela, pelikularen inguruko ondorioen bidez.
LOKAILUAK:
-Eta (emendiozkoa)
-Orduan (ondoriozkoa)
-Ere (emendiozkoa)
-Aldiz (aurkaritzakoa)
-Beraz (ondoriozkoa)
-Beharbada (emendiozkoa)
-Zeren (kausazkoa)
-Baina (aurkaritzakoa)
-Bitartean (aurkaritzazkoak)
-Bestela (hautakaria)
Hiztegia:
-Trantze: Apuro
-Bardoak
-Botaia
- Karrikan: Calle
ADITZAK JOKATURIK EMAN GISA HONETAN: etorri da, etorri zen, etorriko balitz, etorriko litzateke, etor dadin, etor zedin.
Eman zidan: eman dit, emango banindu, emango ninduke, eman nadin, eman nendin.
Topo egin nuen: topo egin dut, topo egingo banu, topo egingo nuke, topo egin nezan, topo egin nadin.
Sartu zen: sartu da, sartuko balitz, sartuko litzateke, sar dadin, sar zedin.
Lortu zuen: lortu du, lortuko balu, lortuko luke, lor dezan, lor zezan.
Errotua dago: errotua zegoen, errotuko balegoke, errotuko legoke, errotua egon dadin, errotua egon zedin.
Kontatu zigun: kontatu digu, kontatuko baligu, kontatuko liguke, konta zekigun, konta dakigun.
Aipatu izan dugu: aipatu izan genuen, aipatu izango bagenu, aipatu izango genuke, aipa izan dezagun, aipa izan genezan.
Kokatzen du: kokatzen zuen, kokatuko balu, kokatuko luke, koka dezan, koka zezan.
Ibiltzen da: ibiltzen zen, ibiliko balitz, ibiliko litzateke, ibil dadin, ibil zedin.
Egin zuten: egin dute, egingo balute, egingo lukete, egin dezaten, egin zezaten.
PERPAUDAK:
- Pirineo eta Mendien arteko eskualde batean. Menpeko perpausa; erlatibozkoa
-Done Jakuerako bidea oso errotua dago. Perpaus bakuna
-Kanpeon, garai hartan, abertzaleek idazten zuten bezala, k eta n-ez idatzia zegoen. Menpeko perpausa. Moduzkoa.
-Gartxot ibiltzen da orreagako abadian fraideen zebitzurako. Menpeko perpausa. Erlatibozkoa.
-Gauza segurua da euskaldunak koplak eta kantu epikoak atera zituztela, baina, guregana ez da arrastorik gelditu. Perpaus elkartua. Aurkaritzakoa.
-Kontatzen ahal den istorio bat da. Menpeko perpausa. Erlatibozkoa.
Zer testu mota da? testu mota bakarraren barnean sailkatuko zenuke?
Azalpen testua dela esan dezaket. Gartxot pelikularen azalpenak azaltzen dituelako (marrazki bizidunak, testuingurua, eta abar). Baina ez da mota bakarreko testua, hitz egiten duen gizonak bere iritzia ematen du gai bakoitzean “nire ustez” aipatzean. Beraz nahiz eta azalpenezko testua izan, baita ere argudiozkoa dela esan dezaket.
Zein diferentzia ikusten diozu ahozko testu honi idatzizkoen aldean?
Ezberdintasun handiena, mintzatzaileak testu mota ezberdinak nahasten dituela da. Baita ere, ulertzerako orduan, hobeto ulertzen da idatziriko testuak, dena argiago dagoelako. Azkenik, esan dezaket desberdintasun txiki bat dagoela ahozko testuetan; igorleak, “e…”, “ba…” esaten ditu askotan.
Funtzionario
Andoni Egaña (Berria, 2011-11-5, 12. or.)
Aspaldikoa eta ezaguna da txistea: bi mutiko ari dira erronkan. Batak harro
botatzen du: «Gure aita, bere fabrikako jefea da, eta BMWa dauka. Eta lana bukatzen
badu lauretan, laurak eta hamarrerako etxean izaten da txistu batean». Besteak are
harroxkoago erantzuten dio: «Ba gure aita funtzionarioa da, eta ez dauka auto garesti
horietakoa, baina lana lauretan bukatzen badu, laurak hamar gutxitarako iristen da
etxera».
Grazia egiten zigun txisteak. Funtzionarioez pentsatzen ari nintzela gogoratu zait.
Izan ere, krisi garaiotan, funtzionarioak sarri dabiltza askoren ahotan. Urrutira jo gabe
aste honetako Argia-k «asteko gaitzat» hautatu du, eta Mikel Garciaren erreportaje
interesgarria dakar, Beharrezkoak bai, baina bada zer hobetu izenburupean. Sarrera
hitzetan aipatzen dituenak oso zentzuzkoak iruditzen zaizkit: «Krisi ekonomikoa
langabeen zakua puzten eta lan baldintzak eskasten ari dela, hainbatek funtzionarioak
hartu ditu jomugan: guztion diruak ordaindutako soldatak dituzten langile horien
produktibitatea zergatik da baxuagoa? Zergatik ez dute kontrolik baina bai bizi
guztirako lanpostu finkoa? Zenbat dira eta zenbat kobratzen dute?».
Oposiziotik abiatzen omen da dena. Bat nator. Eta ziur nago egiten diren
oposizioak baino zehatzagoak eta hobeak burutu daitezkeela. Baina neurgailuen aldekoa
naiz ni. Neurgailurik eza baino justuagoa iruditzen zait neurgailurik txarrena ere. Garai
batean, enpresa pribatuan sartzeko modurik ohikoena une egokian toki egokian egotean
zetzan. Edo galdezka ibili eta bazterrak maxiatzean. «Ez duzu ba postu bat edukiko gure
koinatuaren anaia gaztearentzat, soldadutza bukatu berritan ezer gabe dago eta!». Eta
parean tokatzen bazen barrura! Eta tailer horretan egin zitzakeen bizitzako gainerako
urteak… Ez didazue esango oposiziorik desastreena baino justuago denik! Parean
tokatzeagatik, halako familiatakoa delako, itxura ona duelako behar horretarako…
Horrelako jendez beterik daude funtzionario ez direnen lanpostuak ere. Asko ezagutzen
ditut sekula azterketa bat egin ez eta han edo hemen lana beti aurkitzen dutenak.
Zazpi urtez aritu nintzen funtzionario eta badakit egia dela kafe makinarena. Ez
da bost minutuko txutxumutxuen kontu soila. Ezagutu nuen bat goizeko zortzietarako
egunero txintxo fitxatzen zuena. Beroki handia soinean zuela etortzen zen. Azpialdetik
kamisoia. Eta fitxatu ondoren etxera itzultzen zen gosaldu, arropaz aldatu eta bere burua
plantatzera, bederatziak aldera lanean hasteko moduan egoteko. Egia da, era berean,
zatoz bihar sindromearena. Funtzionario axolagabe eta adeitasun gutxikoak denok
ezagutzen ditugu. Zorabiatu egingo zaituzte eta ez dizute behar zenuenik eskura jarriko.
Baina bestelakoak ere asko dira. Gakoa legoke onaren lana berretsiko duen eta
txarrarena gaitzets dezakeen taxuzko agintariak izatean. Eta horretatik ez dugu asko
izan. Aholkulariak kontratatu, haiei men egin eta funtzionarioei purrustadaka
legegintzaldia eman dutenak askoz gehiago dira.
Arrazoizkoa da funtzionarioa bertan goxo ikusten duenaren ikuspegia ere. Bizitza
osorako lan finkoa. Ez da gutxi gaur egun! Baina bertan goxo-tasunak
eraginkortasunean kalte egiten duela onartzen dudan modu berean iruditzen zait
arriskugarri anbizio neurrigabea. Anbizioa: premiarik ez duenaren premia. Eta
anbiziotsua ez da bertan goxo egonda askiesten. Bertan goxo-en nagusi edo bestelako
langileen nagusi izan nahi izaten du.
Bestalde, onartuko didazue gure kultur eta gizarte kolektiboetan funtzionarioek
izan duten garrantzia. Aurrezki kutxa eta bankuetako langile mordoa eta funtzionario
asko ezagutu izan ditut era askotariko elkarteetan boluntario lanean, gurdiari tiraka.
Arratsaldeko hiruretarako lan ordutegia amaiturik, paperen eta burokraziaren mundu
ilunaren zoko-mokoen ezagutzaile, orduak eta orduak sartu izan dituzte borondatez.
Gerta daitekeen paradoxa: funtzionarioa borondatez lanean eta soldatapeko langilea
apurka funtzionarizatzen.
Akaso arestiko txistean okerreko unean egiten genuen barre. Inor gutxi jabetzen
zen egungo krisialdiak zerikusi handiagoa duela lehen haurraren aitaren BMWarekin
bigarrenaren aitaren hamar minutuekin baino.
1.TESTUAREN EGITURA. GAIA NOLA GARATZEN DEN ETA ZE NOLAKO TESTU MOTA DEN.
Argudiozko testu bat da Andoni Egañak idatzitakoa.
Testuaren egitura argudiozko testu baten egitura arrunt bat dauka. Hasteko eta behin sarrera, ondoren korapiloa eta azkenik bukaera edo ondorioa.
SARRERA: lehenengo paragrafoa da eta txiste batek osatzen du.
KORAPILOA: bigarren paragrafotik seigarren paragrafora irauten du korapiloa. Hemen, funtzionarioei buruz mintzatzen da, batez ere, bere esperientzian oinarriturik.
ONDORIOA: azken paragrafoa da. Bertan testuaren tesia agertzen da.
Funtzionario.a. testuak honako gaiari buruz datza:
Funtzionario bezala lan egiten ari diren pertsonen egoerak ona dela beste lan-postuei begiratuz eta pertsona horiek hautatzeko metodoa justua dela.
2.TESTU ANTOLATZAILEAK KAUSITU ETA SAILKATU.
Funtzionario
Andoni Egaña (Berria, 2011-11-5, 12. or.)
Aspaldikoa eta ezaguna da txistea: bi mutiko ari dira erronkan. Batak harro
botatzen du: «Gure aita, bere fabrikako jefea da, eta BMWa dauka. Eta lana bukatzen
badu lauretan, laurak eta hamarrerako etxean izaten da txistu batean». Besteak are
harroxkoago erantzuten dio: « Ba gure aita funtzionarioa da, eta ez dauka auto garesti
horietakoa, baina lana lauretan bukatzen badu, laurak hamar gutxitarako iristen da
etxera».
Grazia egiten zigun txisteak. Funtzionarioez pentsatzen ari nintzela gogoratu zait.
Izan ere, krisi garaiotan, funtzionarioak sarri dabiltza askoren ahotan. Urrutira jo gabe
aste honetako Argia-k «asteko gaitzat» hautatu du, eta Mikel Garciaren erreportaje
interesgarria dakar, Beharrezkoak bai, baina bada zer hobetu izenburupean. Sarrera
hitzetan aipatzen dituenak oso zentzuzkoak iruditzen zaizkit: «Krisi ekonomikoa
langabeen zakua puzten eta lan baldintzak eskasten ari dela, hainbatek funtzionarioak
hartu ditu jomugan: guztion diruak ordaindutako soldatak dituzten langile horien
produktibitatea zergatik da baxuagoa? Zergatik ez dute kontrolik baina bai bizi
guztirako lanpostu finkoa? Zenbat dira eta zenbat kobratzen dute?».
Oposiziotik abiatzen omen da dena. Bat nator. Eta ziur nago egiten diren
oposizioak baino zehatzagoak eta hobeak burutu daitezkeela. Baina neurgailuen aldekoa
naiz ni. Neurgailurik eza baino justuagoa iruditzen zait neurgailurik txarrena ere. Garai
batean, enpresa pribatuan sartzeko modurik ohikoena une egokian toki egokian egotean
zetzan. Edo galdezka ibili eta bazterrak maxiatzean. «Ez duzu ba postu bat edukiko gure
koinatuaren anaia gaztearentzat, soldadutza bukatu berritan ezer gabe dago eta!». Eta
parean tokatzen bazen barrura! Eta tailer horretan egin zitzakeen bizitzako gainerako
urteak… Ez didazue esango oposiziorik desastreena baino justuago denik! Parean
tokatzeagatik, halako familiatakoa delako, itxura ona duelako behar horretarako…
Horrelako jendez beterik daude funtzionario ez direnen lanpostuak ere. Asko ezagutzen
ditut sekula azterketa bat egin ez eta han edo hemen lana beti aurkitzen dutenak.
Zazpi urtez aritu nintzen funtzionario eta badakit egia dela kafe makinarena. Ez
da bost minutuko txutxumutxuen kontu soila. Ezagutu nuen bat goizeko zortzietarako
egunero txintxo fitxatzen zuena. Beroki handia soinean zuela etortzen zen. Azpialdetik
kamisoia. Eta fitxatu ondoren etxera itzultzen zen gosaldu, arropaz aldatu eta bere burua
plantatzera, bederatziak aldera lanean hasteko moduan egoteko. Egia da, era beran,
zatoz bihar sindromearena. Funtzionario axolagabe eta adeitasun gutxikoak denok
ezagutzen ditugu. Zorabiatu egingo zaituzte eta ez dizute behar zenuenik eskura jarriko.
Baina bestelakoak ere asko dira. Gakoa legoke onaren lana berretsiko duen eta
txarrarena gaitzets dezakeen taxuzko agintariak izatean. Eta horretatik ez dugu asko
izan. Aholkulariak kontratatu, haiei men egin eta funtzionarioei purrustadaka
legegintzaldia eman dutenak askoz gehiago dira.
Arrazoizkoa da funtzionarioa bertan goxo ikusten duenaren ikuspegia ere. Bizitza
osorako lan finkoa. Ez da gutxi gaur egun! Baina bertan goxo-tasunak
eraginkortasunean kalte egiten duela onartzen dudan modu berean iruditzen zait
arriskugarri anbizio neurrigabea. Anbizioa: premiarik ez duenaren premia. Eta
anbiziotsua ez da bertan goxo egonda askiesten. Bertan goxo-en nagusi edo bestelako
langileen nagusi izan nahi izaten du.
Bestalde, onartuko didazue gure kultur eta gizarte kolektiboetan funtzionarioek
izan duten garrantzia. Aurrezki kutxa eta bankuetako langile mordoa eta funtzionario
asko ezagutu izan ditut era askotariko elkarteetan boluntario lanean, gurdiari tiraka.
Arratsaldeko hiruretarako lan ordutegia amaiturik, paperen eta burokraziaren mundu
ilunaren zoko-mokoen ezagutzaile, orduak eta orduak sartu izan dituzte borondatez.
Gerta daitekeen paradoxa: funtzionarioa borondatez lanean eta soldatapeko langilea
apurka funtzionarizatzen.
Akaso arestiko txistean okerreko unean egiten genuen barre. Inor gutxi jabetzen
zen egungo krisialdiak zerikusi handiagoa duela lehen haurraren aitaren BMWarekin
bigarrenaren aitaren hamar minutuekin baino.
Informazioaren
Egituratzaileak
Iruzkingileak
Ordenatzaileak
Operatzaile
argudiozkoak
Indartzaileak
Zehatzaileak
Lokailuak
Emendiozkoak ere
Hautakariak
Aurkaritzakoak
Ondoriozkoak
Kausazkoak
Birformulatzaileak
Esplikatiboak
Zuzentzaileak
Laburbiltzaileak
Berbaldi
markatzaileak
Epistemikoak omen
Deontikoak
Besteratzaileak
Metadiskurtsiboak
3. ADITZAK JOKATURIK EMAN GISA HONETAN: etorri da, etorri zen, etorriko balitz, etorriko litzateke, etor dadin, etor zedin
Hasieran dagoen testuan aditz guztiak gorriz jarrita aurkitu ditzakegu.
onartzen dudan : onartzen dut, onartzen nuen, onartuko banu, onartuko nuke, onar nendin
anbiziotsua ez da: anbiziotsua ez zen. Anbiziotsua ez balitz, anbiziotsua ez litzake, anbiziotsua ez dadin, anbiziotsua ez zedin.
Arrazoizkoa da : arrazoizkoa zen, arrazoizkoa balitz, arrazoizkoa litzateke, arrazoizkoa dadin, arrazoizkoa zedin.
Ez da gutxi : ez zen gutxi, ez balitz gutxi, ez litzateke gutxi, ez dadin gutxi, ez zedin gutxi.
botatzen du: botatzen zuen, botatuko balu, botatuko luke, bota dezan, bota zedin
erantzuten dio: erantzuten zion, erantzungo balio, erantzungo litzaioke, erantzun diezaan, erantzun ziezaan.
hautatu du: hautatu zuen, hautatuko balu, hautatuko luke, hautatu dezan, hautatu zezan.
kobratzen dute: kobratzen zuten, kobratuko balute, kobratuko lukete, kobratuko dezaten, kobratuko zezaten.
hartu ditu: hartu zituen, hartuko balitu, hartuko lituzke, hartu diezaan, hartu ziezaan.
Dago: zegoen, balego, legokeen, egon dadin, agon zedin.
4. PERPAUSAK HARRAPATU ETA IDENTIFIKATU. (kausazkoak, erlatiboak, denborazkoak, e.a.)
Funtzionario
Andoni Egaña (Berria, 2011-11-5, 12. or.)
Aspaldikoa eta ezaguna da txistea: bi mutiko ari dira erronkan. Batak harro
botatzen du: «Gure aita, bere fabrikako jefea da, eta BMWa dauka. Eta lana bukatzen
badu lauretan, laurak eta hamarrerako etxean izaten da txistu batean». Besteak are
harroxkoago erantzuten dio: «Ba gure aita funtzionarioa da, eta ez dauka auto garesti
horietakoa, baina lana lauretan bukatzen badu, laurak hamar gutxitarako iristen da
etxera».
Grazia egiten zigun txisteak. Funtzionarioez pentsatzen ari nintzela gogoratu zait.
Izan ere, krisi garaiotan, funtzionarioak sarri dabiltza askoren ahotan. Urrutira jo gabe
aste honetako Argia-k «asteko gaitzat» hautatu du, eta Mikel Garciaren erreportaje
interesgarria dakar, Beharrezkoak bai, baina bada zer hobetu izenburupean. Sarrera
hitzetan aipatzen dituenak oso zentzuzkoak iruditzen zaizkit: «Krisi ekonomikoa
langabeen zakua puzten eta lan baldintzak eskasten ari dela, hainbatek funtzionarioak
hartu ditu jomugan: guztion diruak ordaindutako soldatak dituzten langile horien
produktibitatea zergatik da baxuagoa? Zergatik ez dute kontrolik baina bai bizi
guztirako lanpostu finkoa? Zenbat dira eta zenbat kobratzen dute?».
Oposiziotik abiatzen omen da dena. Bat nator. Eta ziur nago egiten diren
oposizioak baino zehatzagoak eta hobeak burutu daitezkeela. Baina neurgailuen aldekoa
naiz ni. Neurgailurik eza baino justuagoa iruditzen zait neurgailurik txarrena ere. Garai
batean, enpresa pribatuan sartzeko modurik ohikoena une egokian toki egokian egotean
zetzan. Edo galdezka ibili eta bazterrak maxiatzean. «Ez duzu ba postu bat edukiko gure
koinatuaren anaia gaztearentzat, soldadutza bukatu berritan ezer gabe dago eta!». Eta
parean tokatzen bazen barrura! Eta tailer horretan egin zitzakeen bizitzako gainerako
urteak… Ez didazue esango oposiziorik desastreena baino justuago denik! Parean
tokatzeagatik, halako familiatakoa delako, itxura ona duelako behar horretarako…
Horrelako jendez beterik daude funtzionario ez direnen lanpostuak ere. Asko ezagutzen
ditut sekula azterketa bat egin ez eta han edo hemen lana beti aurkitzen dutenak.
Zazpi urtez aritu nintzen funtzionario eta badakit egia dela kafe makinarena. Ez
da bost minutuko txutxumutxuen kontu soila. Ezagutu nuen bat goizeko zortzietarako
egunero txintxo fitxatzen zuena. Beroki handia soinean zuela etortzen zen. Azpialdetik
kamisoia. Eta fitxatu ondoren etxera itzultzen zen gosaldu, arropaz aldatu eta bere burua
plantatzera, bederatziak aldera lanean hasteko moduan egoteko. Egia da, era berean,
zatoz bihar sindromearena. Funtzionario axolagabe eta adeitasun gutxikoak denok
ezagutzen ditugu. Zorabiatu egingo zaituzte eta ez dizute behar zenuenik eskura jarriko.
Baina bestelakoak ere asko dira. Gakoa legoke onaren lana berretsiko duen eta
txarrarena gaitzets dezakeen taxuzko agintariak izatean. Eta horretatik ez dugu asko
izan. Aholkulariak kontratatu, haiei men egin eta funtzionarioei purrustadaka
legegintzaldia eman dutenak askoz gehiago dira.
Arrazoizkoa da funtzionarioa bertan goxo ikusten duenaren ikuspegia ere. Bizitza
osorako lan finkoa. Ez da gutxi gaur egun! Baina bertan goxo-tasunak
eraginkortasunean kalte egiten duela onartzen dudan modu berean iruditzen zait
arriskugarri anbizio neurrigabea. Anbizioa: premiarik ez duenaren premia. Eta
anbiziotsua ez da bertan goxo egonda askiesten. Bertan goxo-en nagusi edo bestelako
langileen nagusi izan nahi izaten du.
Bestalde, onartuko didazue gure kultur eta gizarte kolektiboetan funtzionarioek
izan duten garrantzia. Aurrezki kutxa eta bankuetako langile mordoa eta funtzionario
asko ezagutu izan ditut era askotariko elkarteetan boluntario lanean, gurdiari tiraka.
Arratsaldeko hiruretarako lan ordutegia amaiturik, paperen eta burokraziaren mundu
ilunaren zoko-mokoen ezagutzaile, orduak eta orduak sartu izan dituzte borondatez.
Gerta daitekeen paradoxa: funtzionarioa borondatez lanean eta soldatapeko langilea
apurka funtzionarizatzen.
Akaso arestiko txistean okerreko unean egiten genuen barre. Inor gutxi jabetzen
zen egungo krisialdiak zerikusi handiagoa duela lehen haurraren aitaren BMWarekin
bigarrenaren aitaren hamar minutuekin baino.
4.Ariketa:Denborazkoa
Erlatiboak
Konpletiboak
Kausazkoa
Helburuzkoak
Baldintzazkoa
Aurkaritzazkoak
Konparaziokoak
Emendiozkoak
Moduzkoak
4.Ariketa:Denborazkoa
Erlatiboak
Konpletiboak
Kausazkoa
Helburuzkoak
Baldintzazkoa
Aurkaritzazkoak
Konparaziokoak
Emendiozkoak
Moduzkoak
5. HIZTEGIA LANDU.
taxuzko: iz. Itxura, tankera
jomugan: iz. Helburua, xedea.
Maxiatzean: ez dut aurlkitu.
HERRIKO ENPARANTZA. LEHEN ETA ORAIN:
Ume txiki bat nintzenetik, uda guztiak nire aitona-amonaren herrira, Muez izena duena, denboralditxo bat pasatzera joaten naiz. Denboraldi honetan herriak asko aldatu egin da, betez ere enparantza.
Euskal Herriko herri txiki guztien antzeko enparantza da hau ere. Zein, enparantzaren horma nagusia frontoi txiki bat da. Frontoi zahar bat zen, lurrean pitzadura asko zituen eta haiekin estropezu egitea oso erreza zen. Pareta, pilotaka asko jasotzearen ondorioz ia margo guztia joana zegoen eta txapa margoturiko marra beltz bat besterik ez zen. Baina, orain dela bi urte frontoi konpontzea erabaki zuten haurrek hobeto jolas zezaten. Pareta berriz margotu zuten eta zuri zuria dago eta txapa metalezko txapa on bat jarri dute. Lurra erabat aldatu zuten modu honetan pitzadurak desagertu eta lur uniforme bat dago. Frontoi berria bukatzeko lurrean marrak daude eta paretan herriaren izena handiz jarrita dago.
Enparantzaren inguruan dauden etxeak, bizpahiru solairukoa etxe zaharkituak eta zikinak ziren, egurrezko leihoak eta tximinia apurtuarekin. Orain berriz, etxe gehienak erreformatuak daude kanpotik,fatxadak berriz margotuak eta konponduak. Modu honetan herriko etxe zaharrak eta erosoak dira, nahiz eta kanpoko itxura ezberdina izan.
Muezeko enparantza apaintzen zenbait zuhaitz daude non agurrek itzaletan eserita pasatzen dute arratsaldea. Honetaz gain, urteak pasa ahala bankuak jarri dira jendea, agureek batez ere, ezer daitezen.
Aldatu den gauza nabarmen bat enparantzan dagoen jende mota da. Nik haurra nintzela, enparantzan gehien bat herriko zaharrenak eta hogei ta bost hogeita hamar urteko jendea zegoen hizketan eta pipak jaten herriko lagunekin. Urteak pasata dena hori aldatuz joan da, zaharrek ez dira ia etxetik ateratzen eta gazte horiek jadanik umeak dituzte. Orain herriko enparantza giro lasai bat izan ordez, giro zaratatsu bat du umeak alde batetik bestera korrika daudela.
Enparantzan dagoen hormatzarretik begiratzen bada, mendi eta lur asko ikusten dira, urteko urtaro bakoitzean aldatzen duen ikuspegi bat da. Hori ez da aldatu eta ez aldatzea espero dut, askotan jendea bake momentu baten bila baikaude.
Nire lagun hoberena:
Nire lagun hoberena, Edurne dauka izena. 16 urteko neskatxo bat da. Orain dela hiru urte ezagutu nuen eta momentu artatik nire lagunen artean hoberenetarikoan bihurtu zen.
Jendea ezagutzeko eta beraiekin hitsegitako garaian ez da batere lotsatia baina, bakarrik benetako lagunekin nolakoa den erakusten du. Ezagutzen dudan pertsona berritsuenetariko bat dela ezan dezaket, hitz egitea asko gustuko du eta hitz egiten usten ez diozunean berehala hitza hartzen du, hala eta guztiz ere, norbaitekin hitz egin behar dudanean beti dago nire arazoak edo kondairak kontatzeko prest. Edurne pertsona ausarta da, nahiz eta gauzak beldur eman edo egitea kostatzen zaion berak saiatu eta hazkenean egiten ditu. Pertsona ona da, ez da askotan haserretzen nahiz eta asko zirikatu. Oso alaia da beti irribarretsu dabil eta animatzaile oso ona da norbaitek goibel dagoenean.
Nahiz eta, aspektu positiboak bere izaeran irabazi pertsona den heinean bere alde negatibo batzuk ditu. Askotan burua jaten du eta neska dudatsu bat da.
Fisikoari begiratuta neska polit eta eder bat da. Gaztaina-koloreko ilea dauka eta ilargi bezain biribil eta politak diren begi marroi handi batzuk ditu, betile luze batzuekin apainduta. Bere aurpegi mehearekin erabat ondo datorren ezpain mehe batzuk ditu zeinek elurra bezalako hortz txuri batzuk estaltzen dituzte. gutxi gora-behera 1,70 metroko altuera du eta neska argala da.
Neska irtirin bat da, beti apain joaten saiatzen da eta doktore janztea atsegin du, hori bai noizbehinka txandalarekin joatea gustuko du. Gehienetan galtzekin doa eta takoi pixka bat daukaten botekin.
Bere zaletasun handienak lagunekin egotea eta festaz ateratzea dira. Horietaz gain eskubaloia egitea gustuko du nahiz eta, orain ez jolastu. Interneten ibiltzea Edurneren beste zaletasun bat da, modu honetan lagunekin hitz egin dezakeelako.
Hau guztiarengatik eta gauza askorengatik Edurne nire lagun hoberena da eta horrela jarraitzea espero dut denbora luzez.
INDIOILAR PAPARRA BROKOLIAREKIN ETA SAGARRAZKO PUREAREKIN:
Indioilar paparra brokoliarekin eta sagarrezko purearen errezeta egiteko ondoko osagaiak behar dira:
-4 oilasko paparrak hezurrik gabe.
-Brokoli erdia.
-3 sagar.
-oliba olioa.
- gatza eta piperra.
-oreganoa.
-gurina.
Prestaketa:
Sagarrezko purearekin hasten da. Sagarrak garbitu eta plater batean jartzen dira, film plastiko batekin estaltzen dira eta mikrouhin labean sartzen dira hamar minutuz, gehienezko potentzian. Film plastikoa kendu aurretik pixka bat osten ustea gomendagarria da lurruna erre ahal digu eta. Sagarrei azala kendu behar zaie eta pulpa atera behar da. Pulpa batidora batengatik pasatzen da gurin zati, gatza eta piper zuria gehituz. Brokolia garbitu eta zati txiki txikietan moztu behar da.
Sagarrekin egin dugun bezala plater batean jarri behar da eta film plastikoarekin estali eta mikrouhin labean sartu behar dira brokoli zatiak gehienezko potentzian hiru edo lau minutuz.
Indioilar paparra prestatzen hasten behar da. Sarten bero batean, olio ari bat botatzen da eta paparra sartu behar da. Bertan alde bakoitza minutu bat egon behar da sua potentzia erdian dagoela. Denbora aldatu daiteke paparraren lodieraren arabera, beti barrukoa egin arte mantendu.
Azkenik sutik atera eta oreganoa botatzen da gatzarekin batera. Indioilar paparra brokoliarekin jartzen da olio pixka bat botata. Honen ondoan sagar purea jartzen da eta platera bukatuta dago.
Niri gertatutako kondaira:
Pasaden igandean, 2011ko Nafarroa Oinez Tafallan ospatu egin zen eta nik beste sei lagunekin joan egin nintzen. Aste bat lehenago Tafallara eramango gintuen autobusaren txartelak erostea tokatu zitzaidan eta etxeko ondoko tabernara joan nintzen.
Autobusa burlatatik goizeko 9:00tan ateratzen zen baina, 20 minutu beranduago atera egin zen. Bertara hamarretan ailegatu ginen eta jadanik jende asko zegoen. Ikusi genuen lehenengo kontzertua El Txandrio taldearena izan zen eta neraman kalimotxo botila asko pisatzen zuenez edaten hasi egin nintzen. Kontzertua behin bukatuta beste gune batera joan ginen eguna pasatzera eta bertan bazkaldu egin genuen. Gune hartan lauzpabost kontzertu entzun genituen eta ezagun askorekin egon nintzen. Nafarroa oinez ondo bukatzeko beste gune batera joan ginen Trikidantz taldea entzuteko.
Behin kontzertu guztiak bukatuta autobusera itzuli ginen baina asko faltatzen zen irteteko. Nahiz eta denbora asko pasa itxaroten oso gustura pasa genuen momentu hori eta berehala ailegatu zen ordua. Gaueko hamarretan etxera ailegatu nintzen, dutxa bat hartu nuen eta ohera joan nintzen oso nekaturik bainengoen.
LAGUN BATEN KONDAIRA:
Egun batean, bajeraren sofan eserita geundela Ander izeneko lagun batek goiz artan gertatutako gauza bat kontatu zigun lagunei:
Iruñeko gaztelu enparantzan zebilen ezagun batzuekin geratu omen baizen. Bat-batean bere adin berdintsuko bost gazte korrika pasa egin ziren makilak eta sprayzko pintura eskuan zeramatela. Momentu artan Anderrek ez zion garrantzi askorik eman eta bere bidea jarraitu zuen. Gaztelu enparantzatik atera baino lehen hiru polizi geldiarazi zuten, ezer esan gabe besotik hartu eta kotxe baten barruan sartu zioten. Ander ez zuen ezer ulertzen eta bera ez zuela ezer egin behin eta berriz esan zien baina ez zioten kasurik egin. Hiruetako batek berak alde zaharreko dendan sartu eta dena margotu eta apurtu zuen bat omen zela esan zion eta isilik egoteko. Baina berak ez zuenez ezer egin ez zen isildu eta bere egoera eta azaltzen saiatu egin zen. Kotxetik atera zuten eta dendako saltzailea omen zen emakumearen aurrera eraman zuten Ander denda sartu zen gazte haietariko bat izan zela konfirmatzeko, emakumeak dena ikusi omen baitzuelako. Emakumeak Ander erruduna ez zela esan zien poliziei eta aske utzi izan zuten. Anderrek gaztelu enparantzan ikusi zuena kontatu zien eta norantz joan ziren.
Anderrek esan zigun askenean benetako errudunei harrapatu omen dituztela eta izugarrizko multa ordainarazi egin dizkietela.
Akatzak zuzendu:
Herri euskaldunak eta eskola txikiak
2011-09-01 / 09:30 / Paula Kasares
Euskararen berreskuratze sozialaren prozesuak hizkuntzaren hiritartzea ekarri du. Azken mendean euskara hiritik baztertuta egon da eta bereziki landa eremuetako mintzaira izatetik. Nekazalgo eta arrantzuaren bizimolde tradizionalei lotuta egotetik, modernitateari eta hirietako bizimoduari egokitu zaie gutxi-asko. Egun, euskaldun gehienak hirietan bizi dira eta oso ehuneko apala baino ez, aldiz, herri txikitan.
Bestalde, jakina dago herririk euskaldunenak, IV. inkesta Soziolinguistikoaren arabera, biztanleen % 80tik gora euskaldunak dituztenak, txikiak izaten direla. Hala bada, ikuspegi kuantitatibo batetik euskararen egoerarako herri txiki euskaldunak ezer gutxi badira ere, kualitatiboki, hizkuntzaren bizitasunarako berebiziko garrantzia dute. Herri euskaldun horietako eskolei erreparatu nahi diet, herri txikietan eta auzoetan egoten diren landa eremuetako eskola txikiei, hain zuzen ere. Zergatik merezi dute arreta hezkuntza errealitate ñimiño horiek?
Hizkuntzaren ikuspegitik, nahiz eta hiztun kopuru urria izan, herri euskaldunetan euskara bizi-bizirik dago, belaunaldi guztietako herritarren mintzaira delako eta ohiko harremanetan erabiltzen delako. Herri txiki horiek hizkuntzaren bizitasunerako beharrezkoak dira, Joshua A. Fishmanen hitzetan «demographically concentrated and intergenerationally continuous» («demografikoki kontzentratuak eta belaunaldien artean jarraiak») baitira. Horregatik, «heartlands of minority languages» deitu izan zaie, hots, hizkuntza gutxituen oinarriak. Gurean, Mikel Zalbide euskaltzainak "arnasguneak" erabiltzen du euskara gizarte harremanetan ohikoa duten herri eskualdeei esateko. Herri euskaldun horietan euskarak bertako mintzamolde eta erregistro jator (hitanoa, soziolektoak...) garbienak eta bizienak atxiki ditu.
Herri txikien ikuspegitik, eskolak bizia ematen dio herriari, haien bihotza eta bizipoza baita. Haurrek herrian dabiltzate egun osoan eta eskolak bertako kulturari eta ohiturei eusten die, haurrak bertako kultura ohituretan sozializatuz: inauteriak direla, Olentzero, Orakunde (Ostegun Santuko haurren eguna), Santa Ageda, festak... Eskola txikiek beste eskola eredu bat izan nahi dute. Bestalde, eskolek, zerbitzu gisa, biztanleei herrixkan geratzen laguntzen diete.
Familien eta haurren ikuspegitik, ikasleak herriari estu lotutako eskola batean hazten dira, herriaren bizitzan erroturik. Adin desberdineko haurrak biltzen dira ikastalde berean eta horrek elkar eragina eta kooperazioa era naturalean sustatzen ditu. Gainera, eskola txikietan gurasoen inplikazioa handiagoa izaten da.
Beraz, herri txikietan eskolak hizkuntzari baizik herriko bizimodu, ohitura eta kultura eusteari ere eragiten dio. Jacqueline L. Urla antropologoak eta Jakoba Errekondo nekazaritza-ingeniariak honela idatzi dute Zerain herriaz eta hango eskolaz: «One of the first steps locals took to preserve their community was to create a school in town for their younger children. Keeping children close to their families and neighbours during their early socialization was regarded by residents to be essential for the transmission of local culture, language, and customs as well as the formation of closer life long bonds with their peers». Hau da, Zerainen tokiko garapen iraunkorrerako lehen urratsetako bat herriko haur txikientzat eskola sortzea izan zen. Izan ere, Zerainekoek haurrak herrian, haien familia eta auzokideekin atxikitzea funtsezkotzat jo dute herriaren kulturaren, hizkuntzaren eta ohituren transmisiorako, baita tokian errotutako bizimodua bermatzeko ere.
Herri txikietako edo auzoetako eskola gure hezkuntza sistemako errealitate kuantitatiboki txikia baina kualitatiboki garrantzitsua da. Azken hamarkadetan teknologia berriek eskola txikien arteko elkarlana eta koordinazioa erraztu dute. Adibidez, Gipuzkoako eskola txikien sarea 1987. urtean abiatu zen. Irakasle talde bat, eskola txikien balioaz jabeturik, elkartzen hasi zen. Egun Gipuzkoako eskola txikiak 26 dira eta mila bat ikasle biltzen dira bertan. Bizkaian 24 eskola txiki daude. Araban herrietako eskolen arazoei aurre egiteko Landa Eskolen Foroa sortu berri dute. Nafarroan landa eremuko eskolak 79 dira, baina hemendik aurrera bat gutxiago, duela aste batzuk amaitu den ikasturtea azkena izan delako Nafarroako Mendialdeko Eratsungo herriko eskolarentzat. Heldu den ikasturtean neska-mutiko eratsundarrak Doneztebeko ikastetxe publikoan bildu beharko dira. Nahiz eta herriak eskolari eusteko ahaleginak egin, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuak eskola ixteko erabakia aurrera eraman du, gutxienez 5 ikasle behar baitira eskola zabalik izateko. Eskolen itxiera behin betiko izanen da. Hau da, behin itxiz gero eskolak ez dira berriz zabaltzen, nahiz eta haur zenbakia hazi. Hala gertatu da Eratsundik hurbil dauden Zubieta eta Elgorriaga (Malerreka) eta Aniz (Baztan) herrietan, baita Arabako Bernedo herrian ere. Herriak haren eskola galtzen duenean, nolabait bizia ere galtzen duela diote.
(PAULA KASARES Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua da)
1.TESTU ANTOLATZAILEAK AURKITU ETA SAILKATU.
Euskal Herriaren lekua
Erdi Aroan marrazturiko hainbat mapa munduri begirada bat ematen diona
azkar ohartzen da Belen, Nazaret, Jerusalem eta horrelako lekuei eskaintzen
zaien arduraz. Leku biblikoak munduaren erdi-erdian daude kokatuta:
gainerako hiriak edo lurraldeak, berriz, azaldu ere ez dira egiten, edo oso modu
gutxituan azaltzen dira. Hala gertatzen da, kasu, Liebanako Beatoaren
ilustratzaileak egindako mapan, non Egiptok edo juduen herriak Asiak baino
toki handiagoa hartzen duten.
Hala ere, oker egongo ginateke baldin eta mapa horiek, ludia gaizki
irudikatzen dutelako, alferrikakoak direla pentsatuko bagenu. Izan ere, haien
bitartez lekuen garrantzia jakin ahal dugu, zer balio ematen zitzaien, noraino
ziren Erdi Aroan nagusi kristau erlijioaren ikuspuntuak. Eta informazio hori
zientifikoa deitzen duguna bezain funtsezkoa da, lagundu egiten baitigu garai
hartako gertaera asko ulertzen.
Balioaren neurria hain gardenki adierazten duen mapa mundurik ez da,
noski, gaurko egunean egiten, baina egingo balitz seguru hiri eta nazio batzuek
—New Yorkek kasu, edo Ameriketako Estatu Batuek— izugarri leku handia
hartuko luketela, ohiko mapa fisikoetan hartzen dutena baino handiagoa;
Letoniak, aldiz, zinez dagokiona baino txikiagoa izango luke. Esan nahi da ez
dela betetzen, balio kontu hauetan, Bernard Shaw-ek elefante eta arkakusoei
buruz zioena, alegia elefantea, normalean, txikiagoa izaten dela marrazkietan
errealitatean baino, eta arkakusoa, alderantziz. Balioa emateko unea iristen
denean, handia handiago egiten da, eta txikia, urriago.
Eta Euskal Herria? Nola azalduko litzateke balio-mapa batean? Ba, gure
kaleetan aditzen zen kanta bati sinetsiz gero —Euskadi es tan pequeño que no
se ve en el mapa—, inola ere ez. Eta ez dezagun barre egin: Euskal Herriak ez
zuen XIX. mendera arte lekurik izan inongo balio-mapatan. Bere hizkuntza eta
ohiturak ikusezinak izan ziren inguruko guztientzat, eta baita bertako
askorentzat ere.
Hemezortzigarren mendean —1792an, zehazki—, Condorcet jakintsu
ilustratuak Instrukzio Publikoari buruzko txosten bat aurkeztu zuen Frantziako
Batzar Nazionalaren aurrean, Frantziako umeek zein gazteek zer eta nola ikasi
behar zuten aditzera emanez, eta euskal hizkuntzaz hitz-erdirik ere esan gabe.
Condorcet ilustratu eredugarriak eskola nahi du guzti-guztientzat, hezkuntzak
unibertsala behar duela dio, baina, jakina, ezin du ikusezina zaion hori —euskal
hizkuntza eta kultura, bizimodua— programan sartu. Eta berrogei urte geroago
ere, XIX. mendearen hasieran, ikusezintasunak lehengoan dirau, garai hartako
hainbat idazleren lanak erakusten duen bezala.
Euskal Herriak ez zeukan lekurik munduan, eta bere hizkuntza, G. Ch.
Lichtenberg aforismo-egileak esango zukeen bezala, legez kanpoko moneta
edo txanponaren antzeko zerbait zen: erabili ahal zen etxean, eta baita elizan
ere hainbat alditan; baina ez eskolan, epaitegian edo, oro har, bizitza publikoan.
Jakina, egoera hartan ez zegoen irtenbiderik. Egingo zituzten euskaldun bakar
batzuek beren ahaleginak, Axularrek, Etxeberri Sarakoak edo Larramendik egin
zituzten bezala, baina, zirkustantzia haietan, aurrerabidea eta izatea bera ere
ezinezkoak ziren.
Ameriketan gertatutakoa argigarri izan daiteke. Sartu-atera bat egin dezagun
Montevideoko kanposantu zaharrean. Ugari dira han izen euskaldunak, baina
euskara toki bakar batean azaltzen da: hara gerra ondorenean joandako familia
baten hilarrian. Bistakoa da zergatia. Orain dela gutxi arte, Ameriketara joaten
ziren euskaldunek goizetik gauera ahazten zuten beren jatorria, eta ura
urarekin bezala nahasten ziren Uruguai, Argentina edo Venezuelako gizartean.
Emigrante haiek ez zioten baliorik sumatzen beren hizkuntzari edo kulturari, eta
ozeanoa zeharkatu orduko zaku zahar bat bezala uzten zuten bazterrean.
Beste horrenbeste gertatu izango zen Euskal Herrian bertan ere —gertatu zen
baino neurri handiagoan, alegia—, baldin eta gure auzoan, Alemanian,
erromantizismo izeneko mugimendu politiko eta kulturala sortu izan ez balitz.
Iruzkingileak
Ordenatzaileak
Zeharkariak
Operatzaile
Argudiozkoak
Indartzaileak
Zehatzaileak
Lokailuak
Emendiozkoak
Hautakariak
Aurkaritzakoak
Ondoriozkoak
Birformulatzaileak
Esplikatiboak
Zuzentzaileak
Laburbiltzaileak
Berbaldi
markatzaileak
Epistemikoak
Deontikoak
Besteratzaileak
Metadiskurtsiboak
2. TESTUAREN EGITURA IRUZKINDU.
Ideia nagusia:
Garaiak pasa ahala leku ezberdinei balio handiago eman zaie beste batzuei baino.
Euskal Herriaren kasuan ez du inoiz balio handirik eduki.
1.paragrafoa:
Erdi Aroko mapetan leku garrantzitsuenei leuku gehiago eskaintzen zaie. Belen eta Nazaret ezate baterako.
2.paragrafoa:
Mapa horiek oker egon arren garrantzi handiko tokiak zentzuk diren jakin dezakegu.
3.paragrafoa:
Gaur egun, New York-en antzeko hiriak handiago izango lirakete eta Lituania txikienak.
4.paragrafoa:
Euskal herriak XIX.menderarte ez zeukan inongo baliorik, ez munduan ez hemen bertan.
5.paragrafoa:
Hamazortzi garren mendean euskerak ez zuen inongo baliorik, hizkuntza unibertsala ikasi behar zen.
6.paragrafoa:
Euskal Herriak ez zeukan lekurik munduan. Legez kanpoko moneta bat bezala zen, ezin zen publikoki erabili.
7.paragrafoa:
Euskaldunok euskal kultura aparte uzten genuen. Erromantizismoa sortu izan ez balitz geure kultura desagertua egongo zen jadanik.
3.GAIA NOLA GARATZEN DEN ETA NOLAKO TESTUA DEN.
Argudiozko testua da Atxagak idatzitako eta geuk landutako testua.
Argudiozko testuen ohiko egitura jarraitzen du eta goiko ariketan azaltzen dut nola garatzen den.
4. ADITZAK JOKATURIK EMAN (etorri da, etorri zen, etorriko balitz, etorriko litzateke, etor dadin, etor zedin)
Euskal Herriaren lekua
Erdi Aroan marrazturiko hainbat mapa munduri begirada bat ematen diona
azkar ohartzen da Belen, Nazaret, Jerusalem eta horrelako lekuei eskaintzen
zaien arduraz. Leku biblikoak munduaren erdi-erdian daude kokatuta:
gainerako hiriak edo lurraldeak, berriz, azaldu ere ez dira egiten, edo oso modu
gutxituan azaltzen dira. Hala gertatzen da, kasu, Liebanako Beatoaren
ilustratzaileak egindako mapan, non Egiptok edo juduen herriak Asiak baino
toki handiagoa hartzen duten.
Hala ere, oker egongo ginateke baldin eta mapa horiek, ludia gaizki
irudikatzen dutelako, alferrikakoak direla pentsatuko bagenu. Izan ere, haien
bitartez lekuen garrantzia jakin ahal dugu, zer balio ematen zitzaien, noraino
ziren Erdi Aroan nagusi kristau erlijioaren ikuspuntuak. Eta informazio hori
zientifikoa deitzen duguna bezain funtsezkoa da, lagundu egiten baitigu garai
hartako gertaera asko ulertzen.
Balioaren neurria hain gardenki adierazten duen mapa mundurik ez da,
noski, gaurko egunean egiten, baina egingo balitz seguru hiri eta nazio batzuek
—New Yorkek kasu, edo Ameriketako Estatu Batuek— izugarri leku handia
hartuko luketela, ohiko mapa fisikoetan hartzen dutena baino handiagoa;
Letoniak, aldiz, zinez dagokiona baino txikiagoa izango luke. Esan nahi da ez
dela betetzen, balio kontu hauetan, Bernard Shaw-ek elefante eta arkakusoei
buruz zioena, alegia elefantea, normalean, txikiagoa izaten dela marrazkietan
errealitatean baino, eta arkakusoa, alderantziz. Balioa emateko unea iristen
denean, handia handiago egiten da, eta txikia, urriago.
Eta Euskal Herria? Nola azalduko litzateke balio-mapa batean? Ba, gure
kaleetan aditzen zen kanta bati sinetsiz gero —Euskadi es tan pequeño que no
se ve en el mapa—, inola ere ez. Eta ez dezagun barre egin: Euskal Herriak ez
zuen XIX. mendera arte lekurik izan inongo balio-mapatan. Bere hizkuntza eta
ohiturak ikusezinak izan ziren inguruko guztientzat, eta baita bertako
askorentzat ere.
Hemezortzigarren mendean —1792an, zehazki—, Condorcet jakintsu
ilustratuak Instrukzio Publikoari buruzko txosten bat aurkeztu zuen Frantziako
Batzar Nazionalaren aurrean, Frantziako umeek zein gazteek zer eta nola ikasi
behar zuten aditzera emanez, eta euskal hizkuntzaz hitz-erdirik ere esan gabe.
Condorcet ilustratu eredugarriak eskola nahi du guzti-guztientzat, hezkuntzak
unibertsala behar duela dio, baina, jakina, ezin du ikusezina zaion hori —euskal
hizkuntza eta kultura, bizimodua— programan sartu. Eta berrogei urte geroago
ere, XIX. mendearen hasieran, ikusezintasunak lehengoan dirau, garai hartako
hainbat idazleren lanak erakusten duen bezala.
Euskal Herriak ez zeukan lekurik munduan, eta bere hizkuntza, G. Ch.
Lichtenberg aforismo-egileak esango zukeen bezala, legez kanpoko moneta
edo txanponaren antzeko zerbait zen: erabili ahal zen etxean, eta baita elizan
ere hainbat alditan; baina ez eskolan, epaitegian edo, oro har, bizitza publikoan.
Jakina, egoera hartan ez zegoen irtenbiderik. Egingo zituzten euskaldun bakar
batzuek beren ahaleginak, Axularrek, Etxeberri Sarakoak edo Larramendik egin
zituzten bezala, baina, zirkustantzia haietan, aurrerabidea eta izatea bera ere
ezinezkoak ziren.
Ameriketan gertatutakoa argigarri izan daiteke. Sartu-atera bat egin dezagun
Montevideoko kanposantu zaharrean. Ugari dira han izen euskaldunak, baina
euskara toki bakar batean azaltzen da: hara gerra ondorenean joandako familia
baten hilarrian. Bistakoa da zergatia. Orain dela gutxi arte, Ameriketara joaten
ziren euskaldunek goizetik gauera ahazten zuten beren jatorria, eta ura
urarekin bezala nahasten ziren Uruguai, Argentina edo Venezuelako gizartean.
Emigrante haiek ez zioten baliorik sumatzen beren hizkuntzari edo kulturari, eta
ozeanoa zeharkatu orduko zaku zahar bat bezala uzten zuten bazterrean.
Beste horrenbeste gertatu izango zen Euskal Herrian bertan ere —gertatu zen
baino neurri handiagoan, alegia—, baldin eta gure auzoan, Alemanian,
erromantizismo izeneko mugimendu politiko eta kulturala sortu izan ez balitz.
IZAN DAITEKE: izan zitekeen, izango balitz, izan da, izan zen, izan dadin.
AZALTZEN DA: azaltzen zen, azalduko balitz, azal dadin, azal zedin, azal daiteke.
UZTEN ZUTEN: uzten dute, uzten bada, uzteko balitz
GERTATU ZEN: gertatu da, gertatuko balitz, gerta dadin, gerta zedin, gerta daiteke.
EMATEN ZITZAIEN: eman zaie, emango balitzaie, ematen bazaie, eman diezaiekegu
NAHI DU: nahi zuen, nahiko balu, nahi dezake, nahi dezan.
EGIN ZITUZTEN: egin dituzte,egingo balituzkete, egin dituzkete.
5.PERPAUSAK HARRAPATU ETA IDENTIFIKATU:
Erdi Aroan marrazturiko hainbat mapa munduri begirada bat ematen diona
azkar ohartzen da Belen, Nazaret, Jerusalem eta horrelako lekuei eskaintzen
zaien arduraz. Leku biblikoak munduaren erdi-erdian daude kokatuta:
gainerako hiriak edo lurraldeak, berriz, azaldu ere ez dira egiten, edo oso modu
gutxituan azaltzen dira. Hala gertatzen da, kasu, Liebanako Beatoaren
ilustratzaileak egindako mapan, non Egiptok edo juduen herriak Asiak baino
toki handiagoa hartzen duten.
Hala ere, oker egongo ginateke baldin eta mapa horiek, ludia gaizki
irudikatzen dutelako, alferrikakoak direla pentsatuko bagenu. Izan ere, haien
bitartez lekuen garrantzia jakin ahal dugu, zer balio ematen zitzaien, noraino
ziren Erdi Aroan nagusi kristau erlijioaren ikuspuntuak. Eta informazio hori
zientifikoa deitzen duguna bezain funtsezkoa da, lagundu egiten baitigu garai
hartako gertaera asko ulertzen.
Balioaren neurria hain gardenki adierazten duen mapa mundurik ez da,
noski, gaurko egunean egiten, baina egingo balitz seguru hiri eta nazio batzuek
—New Yorkek kasu, edo Ameriketako Estatu Batuek— izugarri leku handia
hartuko luketela, ohiko mapa fisikoetan hartzen dutena baino handiagoa;
Letoniak, aldiz, zinez dagokiona baino txikiagoa izango luke. Esan nahi da ez
dela betetzen, balio kontu hauetan, Bernard Shaw-ek elefante eta arkakusoei
buruz zioena, alegia elefantea, normalean, txikiagoa izaten dela marrazkietan
errealitatean baino, eta arkakusoa, alderantziz. Balioa emateko unea iristen
denean, handia handiago egiten da, eta txikia, urriago.
Eta Euskal Herria? Nola azalduko litzateke balio-mapa batean? Ba, gure
kaleetan aditzen zen kanta bati sinetsiz gero —Euskadi es tan pequeño que no
se ve en el mapa—, inola ere ez. Eta ez dezagun barre egin: Euskal Herriak ez
zuen XIX. mendera arte lekurik izan inongo balio-mapatan. Bere hizkuntza eta ohiturak ikusezinak izan ziren inguruko guztientzat, eta baita bertako
askorentzat ere.
Hemezortzigarren mendean —1792an, zehazki—, Condorcet jakintsu
ilustratuak Instrukzio Publikoari buruzko txosten bat aurkeztu zuen Frantziako
Batzar Nazionalaren aurrean, Frantziako umeek zein gazteek zer eta nola ikasi
behar zuten aditzera emanez, eta euskal hizkuntzaz hitz-erdirik ere esan gabe.
Condorcet ilustratu eredugarriak eskola nahi du guzti-guztientzat, hezkuntzak
unibertsala behar duela dio, baina, jakina, ezin du ikusezina zaion hori —euskal
hizkuntza eta kultura, bizimodua— programan sartu. Eta berrogei urte geroago
ere, XIX. mendearen hasieran, ikusezintasunak lehengoan dirau, garai hartako
hainbat idazleren lanak erakusten duen bezala.
Euskal Herriak ez zeukan lekurik munduan, eta bere hizkuntza, G. Ch.
Lichtenberg aforismo-egileak esango zukeen bezala, legez kanpoko moneta
edo txanponaren antzeko zerbait zen: erabili ahal zen etxean, eta baita elizan
ere hainbat alditan; baina ez eskolan, epaitegian edo, oro har, bizitza publikoan.
Jakina, egoera hartan ez zegoen irtenbiderik. Egingo zituzten euskaldun bakar
batzuek beren ahaleginak, Axularrek, Etxeberri Sarakoak edo Larramendik egin
zituzten bezala, baina, zirkustantzia haietan, aurrerabidea eta izatea bera ere
ezinezkoak ziren.
Ameriketan gertatutakoa argigarri izan daiteke. Sartu-atera bat egin dezagun
Montevideoko kanposantu zaharrean. Ugari dira han izen euskaldunak, baina
euskara toki bakar batean azaltzen da: hara gerra ondorenean joandako familia
baten hilarrian. Bistakoa da zergatia. Orain dela gutxi arte, Ameriketara joaten
ziren euskaldunek goizetik gauera ahazten zuten beren jatorria, eta ura
urarekin bezala nahasten ziren Uruguai, Argentina edo Venezuelako gizartean.
Emigrante haiek ez zioten baliorik sumatzen beren hizkuntzari edo kulturari, eta
ozeanoa zeharkatu orduko zaku zahar bat bezala uzten zuten bazterrean.
Beste horrenbeste gertatu izango zen Euskal Herrian bertan ere —gertatu zen baino neurri handiagoan, alegia—, baldin eta gure auzoan, Alemanian, erromantizismo izeneko mugimendu politiko eta kulturala sortu izan ez balitz.
Moduzkoak
Konpletiboak
Erlatibozkoak
Baldintzazkoak
Kausazkoak
Denborazkoak
Moduzkoak
6.HIZTEGIA LANDU:
Testua oso erraz uler daiteke, hitz guztien esanahi dakit.
